Dev bir bilgi çöplüğüne dönüşen internette, doğru bilgiler, bilimsel gerçekler için emek harcayanlar da var. Yalanların kopyala-yapıştır kolaylığı ile bir anda on binlerce kişiye ulaşabildiği sanal alemde, sayıları her gün artan popüler bilim platformları da "sözdebilim"le, şehir efsaneleriyle, daha fazla "tık" almak için yapılan çarpıtmalarla mücadele ediyor, görsel ve işitsel içerikler oluşturuyor. Komplo teorileri, sözdebilim açıklamaları artarken, onlar da boş durmuyor, bilimsel doğruları, herkesin anlayabileceği bir dille anlatıyorlar. Genç bilim insanları, bilim yazarları, üniversite öğrencileri, popüler bilim platformları için gönüllü olarak çalışıyor. Kendi web siteleri, Youtube kanalları ya da diğer sosyal medya araçları üzerinden yüz binlerce kişiye ulaşan Bilimfili, Evrim Ağacı, Açık Bilim ve Yalansavar, bu platformların en bilinenlerinden. Yükselen bir ilgiyle takip edilen popüler bilim platformlarını, kurucularıyla konuştuk.
Popüler bilim platformlarından Evrim Ağacı'nın bünyesinde öğrenciler ve akademisyenler bulunuyor. "Biz bu yola çıktığımızda hepimiz öğrenciydik, şimdi yüksek lisans ve doktoralarını almış veya almakta olan akademisyenlere ve akademisyen adaylarına dönüştük" diyen Evrim Ağacı kurucularından Çağrı Mert Bakırcı, platformun ODTÜ'de bir öğrenci grubu olarak kurulduğunu, bugün dev bir aileye dönüştüğünü söylüyor. Evrim Ağacı'nın ODTÜ, Boğaziçi ve Yıldız Teknik üniversitelerinde faaliyet gösteren grupları var. Bakırcı, Evrim Ağacı'nın ortak paydasını şöyle açıklıyor: "Aşırı popülerleştirilmiş ve amiyane tabiriyle 'ayağa düşmüş' bilim algısına son verip, modern akademik bulguları popüler bir dile dönüştürerek, fazla seyreltmeden ve herkesin anlayacağı dille halkımıza ulaştırmak."
Evrimle sınırlı değil
Evrim Ağacı, daha çok evrimsel biyoloji alanında çalışmalar yapıyor. Bakırcı, evrimle ilgili hataları, eksikleri ve yanlış anlaşılmaları giderirken, bir yandan da modern bilimi anlatma fırsatı bulduklarını söylüyor. Fakat Evrim Ağacı, bu alanla sınırlı kalmıyor, kuantum fiziği, paleontoloji, jeoloji, kimya, psikoloji, sosyoloji gibi çeşitli alanlarda popüler bilim içerikleri üretiyor.
500'e yakın video
Evrim Ağacı'nda 534 detaylı popüler bilim makalesi, 7767 popüler bilim içeriği, 500'e yakın video, 1399 bilimsel sözlük girdisi, 65 kısa soru-cevap içeriği bulunuyor. Evrim Ağacı'nın en çok ilgi gören içerikleri insan evrimiyle ilgili olanlar, biyoloji ve fizik dalındaki yanlış bilgileri düzelttikleri 'mitler ve gerçekler' içerikleri ve modern bilim metodolojisi gibi konular.
16 milyon izlenme
Evrim Ağacı sadece internet sitesi üzerinden ayda en az 1 milyon kişiye ulaşıyor. Sosyal medya hesapları üzerinden de haftada birkaç milyon kişiye ulaşıyor. Yaklaşık 1 yıldır kullandıkları Youtube'ta toplam izlenme sayısı 16 milyon civarında. Evrim Ağacı sitesine girenlerin yüzde 55'i erkek, yüzde 85'i 18-44 yaş arasında. Yüzde 93'ü Türkiye'den olmak üzere başta Almanya, ABD, Kıbrıs, Azerbaycan, İngiltere ve Hollanda gibi ülkelerden ziyaretçileri var.
Bir kahve ısmarlayın!
Evrim Ağacı; biri tamamlanmış, diğeri yapım aşamasında olan iki proje için Avrupa Evrimsel Biyoloji Cemiyeti'nden destek almış. Devlet kurumlarından fon almayı düşünmüyorlar. Amaçları, okur desteğiyle büyümek... Patreon isimli kitle fonlama sitesi üzerinden yaklaşık 750 kişi Evrim Ağacı'na küçük maddi destekler sağlıyor. Grubun amacı ise milyonları aşan takipçi kitlesinin sadece 2000'nin ayda 1 fincan kahve ısmarlayacak düzeyde destek vermesi. Bakırcı, bu fonlama sisteminin özgür içerik üretimi için çok önemli olduğunun altını çiziyor.
Kitapları ilgi gördü
Evrim Ağacı, yalnızca internetten yayın yapan bir platform değil. Büyük kitabevlerinin çok satanlar listesine girmeyi başarmış 2 kitapları var. Evrim Kuramı ve Mekanizmaları altıncı baskıya, Evrenin Karanlığında Evrimin Işığı ise üçüncü baskıya ulaşmış. Grup, Türkiye'de ve belki de dünyada ilk kez Evrim isimli bir masa oyunu da çıkardı. Yeni kitap projeleri de yolda.
Bilimfili
Bilimfili.com, Boğaziçi Üniversitesi'nden bir grup arkadaş tarafından ekim 2014'te kuruldu. Bilimfili'nden Gürkan Akçay, bilimin toplumun geniş kesimlerine ulaşmasını amaçladıklarını söylüyor. Bilimfili, fizik, kimya, arkeoloji gibi çok farklı alanlarda yayınlar yapıyor. Akçay, bazı yayınları, yurt dışında yayımlanan önemli makaleleri inceleyerek ya da o makale hakkında yurt dışında yapılmış haberleri çevirerek hazırladıklarını, bazen de ekip üyelerinin kendi uzmanlık alanlarındaki araştırmaları kaleme aldıklarını belirtiyor.Ayda 1.5 milyon tık
Bilimfili.com ayda 1.5 milyon sayfa görüntüleme sayısına ulaşıyor. Yakın zamana kadar sadece yazılı olarak yayın yapan Bilimfili, Youtube üzerinden video yayınlarına da başladı. Animasyon videoları da yapan Bilimfili, Youtube yayınlarını düzenli hale getirdi. Bilimfili de diğer platformlar gibi bağış yoluyla az miktarda finansman sağlıyor. Çalışmalarını sürdürmelerini isteyenlerden destek bekliyor.
Bilimfili de etkinliklerini sanal dünyanın dışına taşıyor. Çeşitli etkinliklerde bilim meraklıları ile bir araya geliyor. Köy okullarına giderek çocuklarla deney yapmak da Bilimfili'nin gerçekleştirmek istediği projelerden biri.
2. Bölüm
Popüler bilim platformlarıyla ilgili dosyamızın ikinci bölümünde dergi projesi olarak yola çıkıp bugün internet üzerinden programlar yapan Açık Bilim ile asılsız iddialara yönelik kişisel arşiv çalışmasıyken açık bir bloga dönüşen Yalansavar var. Açık Bilim, ayda bir gün canlı gösteri yaparak etkinliklerini internet mecrasının dışına da taşıyor. Açık Bilim bağışlarla, Yalansavar ise ekip üyelerinin ekonomik desteğiyle faaliyetlerini sürdürüyor. Yalansavar'dan Işıl Arıcan "Yaptığımız işin niteliği itibarıyla zaten karşıtlarımız bizi hemen 'paralı kalem' olmakla karaladığı için hiçbir oluşum ve firmadan destek almıyoruz. Zaten şimdiye dek ilaç firmalarından tutun da, güneş yağı, telefon, yoğurt ve hatta tuz lobisi adamı olmakla suçlandık" diyor.
Dijital medya ürünlerinin internet üzerinden dinlenmek üzere yayımlanmasına "podcast" ismi veriliyor. Bir podcast kanalı olan Açık Bilim'i de Tevfik Uyar'la konuştuk. Açık Bilim, Türkiye'deki bilim yayıncılığının kötüye gittiği bir dönemde, bir dergi projesi olarak düşünülüp, interaktif bir sanal dergiye dönüşmüş. Bugün de podcast kanalı olarak yoluna devam ediyor. Uyar, moleküler biyoloji ve genetik, kanser araştırmaları, davranış bilimleri ve sinirbilimin daha popüler alanlar olduğunu düşünüyor. Uyar, bu konuyla ilgili şunları söylüyor: "Benim kendi akademik ve popüler bilim (basılı) yayınlarım genelde bilim ve sözdebilimin nasıl ayrılabileceği, sözdebilimlerin topluma zararı, astroloji gibi sözdebilimlerin iç yüzü üzerine ve en azından bizim okur kitlemiz açısından bunların oldukça okunur ve popüler olduğunu görebiliyorum."
Ayda 100 bin dinlenme
Açık Bilim podcast kanalındaki aylık dinlenme sayısı 100 bin. Yayımladıkları tüm bölümler uzun vadede ortalama 20 bin kişi tarafından dinleniyor. Açık Bilim, iTunes Türkiye podcast kategorisinde ilk 3'te. Uyar, dinleyici kitlesiyle ilgili olarak "Bilimle hiç ilgilenmezken bilime merak duyanlardan, öğretim görevlilerine -ki bazı bölümlerimizin ödev olarak verildiğini görüyoruz internette kimi zaman- geniş bir yelpaze. Özellikle de lise öğrencilerine eriştiğimizi görüyorum ki bu çok daha mutluluk verici bizim açımızdan" diyor.
Gönüllü abonelik
Açık Bilim finansal destek almıyor. Sunucu giderleri için gönüllü ücretli abonelik sistemi kurmuşlar. Buradan çok küçük bir meblağ elde ederek aylık 100 bin dinleme kadar büyük bir trafiği kaldırabilecek sunucuya geçmişler. Ayda bir gün yaptıkları canlı gösteri için de mekân sponsorları var.
Buluşma düzenliyorlar
Açık Bilim, yalnızca sanal dünyadan ibaret değil. Her ayın ilk pazarı "Yalansavar Buluşması ve Canlı Muhabbet Teorisi" düzenlemeye çalışıyorlar. Uyar, bu toplantıları şöyle özetliyor: "Hem dinleyicilerimiz, hem de Yalansavar okurları bir araya geliyoruz. Yalansavar kapsamında mutlaka bir seminer veriliyor. Hemen ardından Kaan Öztürk ile birlikte o haftanın Muhabbet Teorisi'ni sahnede, Youtube'dan naklen yayınla gerçekleştiriyoruz. Düzenli buluşmak harika bir sinerji yarattı. Arkadaşlıklar oluştu. Eğleniyor ve öğreniyoruz"
Yalansavar
Yalansavar, 2009 yılında Işıl Arıcan ve eşi Cüneyt Özdaş tarafından kuruldu. O dönem amaçları sık sık karşılarına çıkan asılsız iddia ve şehir efsanelerine yönelik kişisel bir arşiv yaratmaktı. Bu kişisel arşiv, şehir efsanelerinin çokluğu karşısında büyüyüp açık bir blog haline dönüştü, ekip de büyüdü. Yalansavar ekibinde şu anda farklı eğitim ve uzmanlık alanı olan 11 yazar var. Arıcan "Ekip üyelerimiz arasında tıptan sinirbilime, fizikten bilgisayar bilimlerine, biyolojiden uçak mühendisliğine dek farklı uzmanlık alanı olan gerek biliminsanı, gerek profesyonel olarak çalışmış kişiler mevcut. Zaten ekibin zenginliği de eğitim ve iş hayatında bu denli farklı alanları kapsayan bilgi birikimini bir araya getirmesinin bir sonucu" diyor.
En çok okunan: Aşı karşıtlığı
Arıcan, Yalansavar'ın kapsamını şöyle açıklıyor: "Yanlış inanış ve iddiaları irdelemenin yanında eleştirel düşünce metodolojisi ve felsefesi konularını da işlemeye çalışıyoruz. Örneğin 'erke dönergeci' gibi devridaim makinaları ile ilgili bir yazının ana konusu fizik iken, zayıflattığını iddia eden mango çayı ya da aşı karşıtlığı ile ilgili bir yazıda tıp alanına giriyoruz. Komplo teorilerinden bahsederken bilişsel psikolojiye, homeopatinin etkisizliğini anlatırken fizik ve kimyaya değiniyoruz. En çok okunan yazılarımız aşı karşıtlığını irdeleyen makalelerimiz ile homeopati konulu yazılarımız sanırım."
35 bin kişi dinliyor
16 podcast yayını yapan Yalansavar, her bölüm yaklaşık 35 bin kişi tarafından dinlenmiş. Yalansavar, 2017 yılının en çok dinlenen ikinci bilim konulu podcast'i. Bir süre düzenli yayına ara veren Yalansavar'ın dinleyici kitlesi çoğunlukla lisans ve yüksek lisans . Tıbbî konulara sık değindikleri için daha ileri yaşlardan da düzenli dinleyicileri var.
Dışarıdan finansman almıyor
Yalansavar da dışarıdan maddi destek almıyor. Finansman, ekip üyelerinden sağlanıyor. Arıcan "Yaptığımız işin niteliği itibarıyla zaten karşıtlarımız bizi hemen 'paralı kalem' olmakla karaladığı için hiçbir oluşum ve firmadan destek almıyor, tamamen gönüllü olarak bu platformları teknik alt yapıyı karşılıyoruz. Zaten şimdiye dek ilaç firmalarından tutun da, güneş yağı, telefon, yoğurt ve hatta tuz lobisi adamı olmakla suçlandık" diyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder